T&L Chełm miastem atrakcji. Znajdziemy tu wiele zabytków różnych kultur i wyznań. Położone jest w województwie lubelskim przy granicy z Białorusią i Ukrainą. Lokowane było w 1392 r., jako miasto królewskie.
Chełm miastem atrakcji. To koło niego przejeżdżaliśmy wielokrotnie i wciąż intrygował nas widok białych budowli położonych na wzniesieniu i górujących nad miastem. W związku z tym nadszedł czas na dokładniejsze zapoznanie się z tutejszymi zabytkami i okazało się, że było warto.
Chełm jest miastem niewysokich domostw, które mają nie więcej niż cztery piętra. To się od razu rzuciło w oczy, kiedy jeździliśmy po tutejszych uliczkach. Okazało się, że jest to związane z kredowym podłożem, na którym jest zbudowane.
Chełm – historia
Od najwyższego punktu w mieście prawdopodobnie pochodzi jego nazwa. Jest oczywiście wiele wersji jej powstania, ale ta wydaje się najbardziej prawdopodobna. Starosłowiańskie słowo – cholm oznacza po prostu wzgórze. Wyniki badań pokazują, że osadnictwo na tym terenie sięga epoki paleolitycznej. Miejsce to przejmowało wiele narodowości, bo należało do: ludności kultury przeworskiej, związku plemiennego Lędzian, Rusi Kijowskiej, Węgrów, Polski, zaboru austriackiego, Księstwa Warszawskiego, zaboru rosyjskiego. Od 1918 r. należy do Polski.
Chełm w czasie II wojny światowej
Podczas II wojny światowej na terenie miasta istniało getto dla ludności żydowskiej. Znajdował się tu niegdyś jeden z największych niemieckich obozów jenieckich na terenach Polski – Stalag 319. Zginęło tu około 90 000 uwięzionych, a około 200 000 było przetrzymywanych.
Chełm, jako miasto wielokulturowe było w różnych czasach siedzibą biskupstw: prawosławnego, unickiego i rzymskokatolickiego. Mieściła się tu również jedna z większych gmin żydowskich.
Obecnie miasto jest trzecie w województwie lubelskim pod względem ilości mieszkańców.
Chełm miastem atrakcji – Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Od dawna przyciągała nas budowla na wzgórzu, dlatego udaliśmy najpierw na najwyższy punkt w mieście, czyli Górę Chełmską sięgającą 237 m n.p.m. Okazało się również, że całe wzniesienie od roku 1983 jest pomnikiem przyrody.
Samochód zostawiliśmy na ul. Lubelskiej w pobliżu Starego Miasta. Stąd wspięliśmy się po wysokich schodach na wzgórze, które jest otoczone murem. Na szczycie zachwyciliśmy się Bazyliką Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.
Okazuje się, że pierwsza świątynia zbudowana w tym miejscu pochodziła z XIII wieku, a zbudował ją król halicko-wołyński Daniel Halicki. Była to cerkiew prawosławna. Następnie mieściła się tu katedra greckokatolicka, a świątynię przebudowano w stylu barokowym w połowie XVIII wieku i taki możemy oglądać do dziś. A więc był tu prawosławny sobór, kościół rzymskokatolicki, ponownie cerkiew prawosławna. Obecnie jest to bazylika mniejsza, a tytuł ten nadał świątyni papież Jan Paweł II w 1988 r.
Zanim jednak doszliśmy do obiektu sakralnego zobaczyliśmy posadzone niedawno dęby pamiątkowe (np. Katyński i Niepodległości).
Na zalesionym terenie znajdują się również rzeźbione figury drogi krzyżowej.
Przechodzimy przez teren zielony i oczom naszym ukazuje się zespół białych budynków.
W centralnej części placu stoi wybudowana Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. To ten obiekt widzieliśmy z drogi do Chełma, jako górujący nad miastem.
Kościół zwrócony jest do nas głównym wejściem, przed którym zbudowano czterokolumnowy portyk. Podziwiać możemy również dwie wysokie wieże.
Budowla prezentuje się z zewnątrz imponująco, więc postanawiamy zobaczyć również wnętrze. Podziwiamy wykonanie ołtarza głównego, ale również pięciu bocznych. W głównym umieszczono replikę cudownego obrazu Matki Boskiej Chełmskiej. Oryginał Chełmskiej Ikony Matki Bożej z 1938 r. znajduje się w Łucku w Muzeum Ikony Wołyńskiej. Wewnątrz znajdziemy również kilka zabytków malarstwa z XVIII w. Warto zwrócić też uwagę na organy i znajdujący się za nimi witraż.
Chełm miastem atrakcji – Brama Uściłuska
Po wyjściu z bazyliki kierujemy się w lewą stronę i po prawej mijamy Pałac biskupów unickich z początku XVIII w. Obecnie jest to kancelaria parafialna. Idziemy dalej, ponieważ naszym celem jest zobaczenie najstarszej zachowanej budowli Chełma. Jest to Brama Uściłuska zwana także Klasztorną bądź Zamkową. Pochodzi z 1616 r. i jest jedynym zachowanym w całości obiektem pozostałym po dawnych murach miejskich. Obecnie wchodzi w skład zabudowań, w których umiejscowiony jest Dom Pielgrzyma. Kiedyś były to zabudowania gospodarcze.
Przechodząc przez bramę wejdziemy do parku. My jednak spoglądamy w stronę bazyliki. Przedstawia się nam atrakcyjny widok na ten sakralny obiekt od strony ołtarza. Widzimy stąd również wysoką dzwonnicę, do której skierujemy teraz swoje kroki.
Chełm miastem atrakcji – dzwonnica
Kierujemy się w kierunku widocznej z daleka budowli, którą jest wysoka na około 40 m dzwonnica. Została wybudowana pod koniec XIX w.
Wcześniej jednak po prawej stronie spoglądamy na ciekawy architektonicznie budynek. Jest to obiekt, w którym kiedyś mieściło się Muzeum Eparchialne. Niestety Rosjanie wywieźli zbiory podczas I wojny światowej. Budynek robi jednak wrażenie do dnia dzisiejszego. Ładnie prezentuje się również razem z dzwonnicą, na którą za chwilę wejdziemy.
Podczas naszych licznych wędrówek spotykamy liczne obiekty, na które można się wspiąć: góry, dzwonnice, wieże widokowe, baszty itd. Zawsze zachwycają nas widoki z lotu ptaka. Tym razem również postanowiliśmy zdobyć kolejny szczyt i okazało się, że było warto. Widok na bazylikę nas zachwycił, ale zobaczyliśmy jeszcze jedno miejsce, które nas zaintrygowało. Były to jakieś serca z bukszpanów w Ogrodzie Różańcowym. Oczywiście zapadła decyzja żeby to sprawdzić. Z dzwonnicy oglądamy również panoramę miasta i jego najbliższe okolice.
Schodząc z dzwonnicy zaintrygował nas jeszcze wielki wiszący tu dzwon. Jest to Dzwon Stanisław, który waży trzy tony, a jego konsekracji w roku 1946 dokonał biskup Stefan Wyszyński późniejszy Prymas Polski. Wiszą tu jeszcze: Dzwon Maria i Dzwon Julian. Te są jednak zdecydowanie mniejsze.
Chełm miastem atrakcji – Ogród Różańcowy – ROSARIUM
W skład zespołu katedralnego na Górze Zamkowej, bo tak również jest nazywana, wchodzi Ogród Różańcowy, który pięknie było widać z dzwonnicy. Jest ukształtowany w dwa serca: Matki i Syna.
Jest on stworzony z równiutko przyciętych, zielonych krzewów. Między nimi znajdują się tablice z brązu, które mówią nam o dwudziestu tajemnicach różańcowych i umieszczone są na dużych głazach. Z tego miejsca możemy też podziwiać dobrze widoczny zespół katedralny.
Chełm – Pałac Kretzschmarów
Opuszczamy Górę Zamkową i spacerując w jej okolicy trafiamy na budynek, który z pewnością jest wart zobaczenia. Jest to secesyjno-eklektyczna kamienica z końca XIX wieku znana, jako Pałac Kretzschmarów. Zbudowana jest przy ul. Pocztowej, więc kiedyś mieściła się tu poczta. Obecnie znajduje się w tym miejscu Urząd Stanu Cywilnego.
Chełm – Zespół Szkół Mechanicznych
U podnóża Góry Chełmskiej w niedalekiej odległości od oglądanego niedawno USC znajduje się kolejny XIX wieczny obiekt, który obecnie należy do Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.
Chełm – Stare Miasto
Wędrujemy teraz w stronę Starego Miasta, czyli idziemy tyłem do schodów prowadzących na szczyt Góry Katedralnej. W centrum dawnego rynku możemy zobaczyć obrys murów stojącego tu kiedyś ratusza. Jego dzieje sięgają XV wieku. Przy murach znajduje się pokryta drewnianą strzechą, zrekonstruowana dawna studnia miejska.
Nieco dalej na rynku zobaczyliśmy Pomnik Poległych za Ojczyznę, który upamiętnia tych, którzy zginęli w wojnie polsko-bolszewickiej.
Chełm miastem atrakcji – Kościół Rozesłania św. Apostołów
Niedaleko od oglądanej studni natrafiliśmy na kościół pw. Rozesłania św. Apostołów. Okazało się, że jego historia sięga XV wieku, a pierwszy drewniany obiekt sakralny w tym miejscu ufundował Władysław Jagiełło. Był to dar za zasługi wystawionej przez Chełm Chorągwi, która zasłużyła się podczas bitwy pod Grunwaldem. Obecnie oglądany budynek powstał w połowie XVIII wieku i nie doznał zniszczeń w czasie swej historii, ale był wielokrotnie restaurowany.
Z zewnątrz kościół nie robi zbyt wielkiego wrażenia, ale z całą pewnością warto wejść do środka. Tu dopiero jest się, czym zachwycać. Całe wnętrze pokryte jest późnobarokową polichromią z połowy XVIII w. Zobaczymy też drewniane ołtarze, chrzcielnicę i ambonę. Możemy podziwiać wiele bocznych ołtarzy, do których dostajemy się przez arkadowe przejścia. Warto też zwrócić uwagę na organy i ich otoczenie.
Chełm – Cerkiew konkatedralna św. Jana Teologa
Po przeciwnej stronie od oglądanego kościoła i nieco w głębi dostrzegliśmy prawosławną cerkiew konkatedralną pod wezwaniem św. Jana Teologa. Jest ona jedyną w Chełmie, która jest ciągle czynna.
Wybudowana została w połowie XIX w., jako cerkiew wojskowa, a w 1928 r. otrzymała rangę soboru. Od 1967 roku wpisana jest do rejestru zabytków.
Warto wejść do wnętrza, aby jak zwykle w cerkwiach zachwycić się trzyrzędowym ikonostasem. Znajdują się tu relikwie Krzyża Świętego oraz kopie cudownych ikon: Matki Bożej Chełmskiej i Poczajowskiej.
Chełm – Podziemia Kredowe w Zabytkowej Kopalni Kredy
Ostatnim miejscem, jakie udało się nam zwiedzić w Chełmie podczas tego pobytu była Zabytkowa Kopalnia Kredy. Jak pisaliśmy na wstępie miasto jest położone na dużych pokładach kredowych i w związku z tym nie mogły tu stanąć budynki wyższe niż czteropiętrowe, a spotkamy wiele niższych.
Chełm posiada jedyne w Europie podziemia kredowe znane już w XIII wieku. Początkowo były drążone pod Górą Katedralną, jako obiekty obronne. To tu ludność chowała się przed najazdami np. wojsk tatarskich.
Wydobywanie kredy w Chełmie
Kiedy okazało się w XVI w., że na wydobyciu kredy można zarobić zaczęto ją wydobywać w celach handlowych. Jak się dowiedzieliśmy z przekazu przewodnika wydobyciem ludność zajmowała się prywatnie i z wielu domów można było zejść do korytarzy i je drążyć, poszerzać, wydłużać i pogłębiać. Ze stu domów w okolicach rynku wejścia do pokładów kredy znaleziono w osiemdziesięciu.
Ciekawostką jest to, że długość podziemnych tras może liczyć nawet 60 km. Spacerując po wyrobiskach zobaczyliśmy wiele zainscenizowanych stanowisk pracy i metod wydobywania osadów. W pewnym miejscu nawiedził nas strażnik ukrytych w podziemiach skarbów Duch Bieluch. Obecna trasa turystyczna to około 2 km. Warto uważać na torby, plecaki i ubrania, ponieważ kreda jest mocno brudząca na biało i ciężko jest te zabrudzenia usunąć.
Uważamy, że Chełm jest miastem z ciekawą historią i zabytkami. Znajdziemy tu wiele obiektów, które z pewnością nas zachwycą. My planujemy zawitać tu jeszcze kiedyś. Nie udało się nam zobaczyć wszystkiego za jednym razem. Warto poświęcić na zwiedzanie miasta cały dzień, albo nawet dwa, ponieważ trzeba się zwiedzaniem delektować, a nie robić to szybko na zasadzie zaliczania poszczególnych atrakcji.
