Łuck – zabytki sakralne

Łuck i jego zabytki sakralne. „Mały Rzym Wschodu” tak często nazywano Łuczesk czyli średniowieczny Łuck w XVIII w. porównując go z „wiecznym” miastem Europy. Liczne zabytki sakralne Łucka były powodem takiego przydomka. Dowiadujemy się, że na przełomie dziejów miasta istniało tu 30 świątyń religijnych. Były to klasztory, cerkwie, kościoły, synagoga, kenesa, kościół ewangelicko – augsburski. Świątynie zmieniały właścicieli, były niszczone przez wojny, powodzie i pożary. Odbudowywane i przebudowywane, a Łuck trwał i zmieniał się z biegiem czasu nie do poznania.

Łuck – zabytki sakralne – Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła
Łuck – Wieża Czartoryskich
Łuck – zabytki sakralne – mały zamek – synagoga
Łuck – zabytki sakralne – kościół ewangelicki
Dom z chimerami nad Styrem
Główny deptak – ulica Lesi Ukrainki

Łuck – zabytki sakralne – Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła

Zostawiamy za sobą średniowieczne mury zamku Lubarta i kierujemy się na zachód. Brukowany plac zamkowy prowadzi nas do kolejnego tajemniczego obiektu – kościoła św. Apostołów Piotra i Pawła. Świątynię wybudowano w XVII w. przez zakon jezuitów, który przyniósł do Łucka powiew epoki baroku.

Kościół św. apostołów Piotra i Pawła w Łucku

Dowiadujemy się, że z czasem przy kościele powstało kolegium, w którym mogli się uczyć zarówno bogaci jak i ubodzy mieszkańcy miasta. Nauka w nim była bezpłatna i odbywała się na bardzo wysokim poziomie. Fundatorami kościoła zostali król Zygmunt III Waza, biskup Marcin Szyszkowski i biskup Paweł Wołucki. Świątynię wzniesiono na miejscu wieży Wjazdowej zamku Okolnego w stylu klasycystycznym. We wnętrzu kościoła znajdują się obrazy, tablice pamiątkowe, zabytkowe meble, płaskorzeźby i monogramy z XVIII w. Obecnie jest on działającą katolicką świątynią diecezji Łuckiej.

W latach 70-tych XX w. grupa lokalnych badaczy odkryła pod kościołem podziemia jezuitów, które uznano za największe w całym kraju. Prawdopodobnie kiedyś prowadziły one do pobliskiej synagogi oraz okolicznych miejscowości. Większość z nich z biegiem czasu zasypano, ale obecnie fragment podziemi pod kościołem mogą zwiedzać turyści. Wycieczka odbywa się pod opieką przewodnika. Wysokość sufitów podziemi w niektórych miejscach sięga do 7 metrów. Dowiedzieliśmy się, że kiedyś tu znajdowała się świątynia, której ściany pokrywały polichromią. Mieściły się tu również pomieszczenia gospodarcze i lochy więzienne. W podziemiach pochowano zasłużonych mieszczan i biskupów. Można również obejrzeć tu ekspozycje przedmiotów znalezionych podczas prac wykopaliskowych.

Łuck – Wieża Czartoryskich

Wychodzimy z podziemi i skręcamy w lewo. Podróż w czasie trwa. Po krótkim spacerze ukazuje się przed nami wieża Czartoryskich (XV w.). Jest ona jedyną pozostałością po zamku Okolnym. Resztę jego murów rozebrano i wykorzystano, jako budulec dla okolicznych kamieniczek. Obecnie świeżo odrestaurowana wieża prezentuje się znakomicie. Mur obronny przylegający do obiektu zdobią gotyckie ceglane ornamenty w kształcie rombu. Wiadomo, że Okolny zamek składał się z czterech wież. Został wzniesiony dla wzmocnienia funkcji obronnych miasta. Ogromnych zniszczeń dokonano na zamku Dolnym podczas powstania Chmielnickiego (1648-1657). Ostateczną kropkę w jego istnieniu postawił pożar w roku 1781. Trzy wieże rozebrano, zachowała się tylko wieża Czartoryskich, którą możemy obecnie podziwiać w całej jej okazałości.

Łuck – zabytki sakralne – mały zamek – synagoga

Ciekawym jest fakt, że kolejnym elementem znajdującym się w murach Okolnego zamku była Łucka Synagoga, którą nazywano Małym Zamkiem. Pierwsza synagoga w Łucku powstała w drugiej połowie XVI wieku, ale podczas najazdu tatarskiego w 1617 r. uległa zniszczeniu. W 1626 r. Zygmunt III Waza zezwolił na wzniesienie nowej synagogi. Był to murowany, renesansowy budynek o charakterze obronnym z grubymi na 1,5 m murami, dlatego też zwano ją nieraz Małym Zamkiem. Do synagogi dobudowana była wieża (wys. 17,4 m) ze zbrojownią oraz strzelnicami. Z góry wieży otwiera się przepiękny widok na Stare Miasto.

Autor projektu Wielkiej Synagogi w Łucku jest nieznany, ale prawdopodobnie był nim mistrz cechowy z Lublina albo Lwowa. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Łucka przez wojska niemieckie, synagogę jak i całą dzielnicę żydowską podpalono. W 1942 r. częściowo ją wysadzono. Uszkodzona, przetrwała wojnę.

Niestety po 1945 r. synagogi nie zagospodarowano do użytku. Stopniowo ogołocono ją z elementów dekoracyjnych. Na początku lat 70. XX w. podjęto decyzję o całkowitym wysadzeniu jej w powietrze w ramach ćwiczeń obrony cywilnej. Na szczęście decyzję uchylono na kilka dni przed planowanym wybuchem wskutek interwencji podjętej przez głównego architekta obwodowego N. Sanżarowa. Ostatecznie w latach 1976–1977 wyremontowano ją i dostosowano do potrzeb klubu sportowego. Podczas przebudowy ostatecznie zniszczono polichromie jej wnętrz. W 1995 r. na murze umieszczono istniejącą do dzisiaj tablicę pamiątkową.

W 2017 r. sportowcy wyprowadzili się do innego obiektu. Obecnie władze miasta zwróciły budynek mniejszości żydowskiej, która planuje wykonać w przyszłości odbudowę oraz renowację tego wspaniałego 500 letniego zabytku.

Łuck – zabytki sakralne – kościół ewangelicki

Niedaleko od synagogi, bliżej do rzeki Styr znajduje się kościół ewangelicko-augsburski w Łucku. Świątynię wzniesiono w 1906 r. w stylu neogotyckim na fundamentach zniszczonego kościoła z funduszy mniejszości luterańskiej. Luteranie to niemieccy osadnicy, którzy przybywali do miasta na początku XX wieku. Kościół został główną ich siedzibą na Wołyniu. Po wojnie świątynia podupadła. Najpierw znajdowało się tu archiwum. Lecz kościół bardzo ucierpiał podczas wichury w 1960 roku, ucierpiała najbardziej jego wieża. Długo stał, jako nieużytek. W końcu został przekazany wspólnocie chrześcijan – baptystów, która go wyremontowała i obecnie jest to ich działająca świątynia.

Dom z chimerami nad Styrem

Zmierzając w kierunku rzeki Styr dotarliśmy do tajemniczego obiektu otoczonego pasmem rzeźb i elementów dekoracyjnych wykonanych z granitu i kamienia. Jest to dom miejscowego artysty Mykoły Hołowania. Rzeźbiarz tworzy swoje rzeźby od 40 lat. Drapieżniki, mityczne postacie, dziwne stwory to wszystko otacza budynek i tworzy niesamowite wrażenie. Powstała nawet miejscowa legenda, że raz w roku te mistyczne postacie ożywają i tańczą wokół domu nad rzeką. Miejsce jest bardzo dobrze znane w okolicy i odwiedzają go liczni goście i turyści.

Główny deptak – ulica Lesi Ukrainki

Stare miasto w Łucku leży obok centrum. Kierujemy się do obecnego śródmieścia ulubioną ulicą wszystkich spacerowiczów zwaną obecnie Lesi Ukrainki długość, której wynosi 730 m. Powstawała ona jeszcze w czasach średniowiecza. Wzdłuż niej ulokowano kiedyś 10 ważnych sakralnych obiektów większość, z których nie przetrwała do naszych czasów.

W XVIII w. rozpoczęła się intensywna rozbudowa tej części miasta. W XIX w. ta ulica została główną w Łucku. Za czasów Związku Radzieckiego przekształcono ją w główny deptak spacerowy. Wielokrotnie zmieniano jej nazwę. Idąc w kierunku północnym możemy podziwiać stare kamieniczki, w których przed wojną znajdowały się ekskluzywne sklepy, kawiarnie, restauracje i hotele. Ulica jak i całe miasto bardzo ucierpiała w trakcie II wojny światowej. Nie wszystkie kamieniczki odbudowano, ale część zachowała swój niepowtarzalny styl i urok.