T&L Kiedy odwiedzicie stolicę woj. pomorskiego to pamiętajcie, że obowiązkowym punktem zwiedzania w czasie spaceru po Głównym Mieście jest Bazylika konkatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Bazylika Mariacka w Gdańsku). Nazywa się ją również „Koroną Gdańska”. To trzecia pod względem objętości ceglana świątynia na świecie (około 155 000 m3) oraz największy kościół w Europie wybudowanym z cegły.
Wędrujemy po Głównym Mieście zachwycając się pięknymi kamieniczkami. Przy jednej z uliczek pojawia się nam wysoka ceglana wieża dzwonna. Nawet nie przypuszczamy, że za jakiś czas znajdziemy się na jej szczycie.
Podchodzimy bliżej i poznajemy ten obiekt, który okazuje się być Bazyliką Mariacką. Stoimy przed wejściem i przy tak ogromnej budowli czujemy się bardzo mali.
Przed kościołem umieszczono jego makietę w skali 1:100. Tu doskonale widać masywną wieżę, na której znajduje się punkt widokowy. Mniej więcej w połowie jej wysokości wiszą dwa wielkie dzwony. Uroku świątyni dodaje dziesięć mniejszych narożnych wieżyczek.
Zanim wejdziemy do środka zapoznajemy się z historią bazyliki.
Bazylika Mariacka w Gdańsku – historia
Historia budowli sakralnych w miejscu obecnego kościoła sięga prawdopodobnie 1243 r., kiedy to Świętopełk II Wielki zaczyna wznosić wcześniejszy drewniany obiekt.
Obecną gotycką bazylikę budowano od roku 1343 r. Było to możliwe dzięki przywilejowi, który został nadany Głównemu Miastu przez wielkiego mistrza krzyżackiego rok wcześniej. Wznoszenie obiektu trwało 159 lat, ponieważ ostatnią cegłę na sklepieniu mistrz budowlany położył w roku 1502.
Początkowo wieża dzwonnicza była dużo niższa. Taki był warunek Krzyżaków. Wysokość nie mogła być wyższa niż najwyższy punkt nieistniejącego już dziś zamku. Ten pierwszy etap budowy zakończył się w latach 1360-61.
Kolejne lata przyniosły rozbudowę prezbiterium oraz transeptu. Podwyższono też wieżę (1454-66) co miało symbolizować zwycięstwo gdańszczan nad Zakonem Krzyżackim.
Na przełomie XV i XVI w. kościół pokryto sklepieniami gwiaździstymi, sieciowymi i kryształowymi. Te zachwycają po dzień dzisiejszy, więc po wejściu kierujmy wzrok ku górze.
Wnętrze doświetlane jest przez 37 wielkich okien. Tylko w dwóch zainstalowane zostały piękne nowe witraże. Na tak ogromnej powierzchni zmieściło się 29 kaplic.
Wielkość okien doskonale widzimy, kiedy obchodzimy kościół na zewnątrz. Z całą pewnością na wszystkich zrobi ogromne wrażenie.
Od 1529 r. aż do 1945 r. świątynia należała do protestantów (luteranie). Jednak do drugiej połowy XVII w. proboszczami byli księża katoliccy wyznaczani przez króla polskiego. Ściany pokryte wcześniej polichromiami zostały w tym okresie pobielone i tak jest po dzień dzisiejszy.
Ciekawostką jest to, że w roku 1730 Johann Sebastian Bach ubiegał się bezskutecznie o funkcję kapelmistrza w świątyni.
Historia świątyni od XIX w.
W XIX w. przeprowadzone zostały prace modernizacyjne, które doprowadziły do wzmocnienia konstrukcji kościoła. Nie uchroniło to jednak świątyni przed poważnymi zniszczeniami w czasie II wojny światowej.
Kolejną ciekawostką jest to, że Bazylika Mariacka znalazła się w czasie Wolnego Miasta Gdańska na banknocie o nominale 25 guldenów.
Nastąpiła II wojna światowa. Bazylika ucierpiała dopiero w 1945 r. od ostrzału artyleryjskiego w czasie walk o Gdańsk. Spłonęło i runęło wtedy 40 % sklepień. Od wysokiej temperatury stopił się m.in. największy dzwon odlany w 1453 r. (5300 kg). Wyposażenie uległo zniszczeniu lub rozproszeniu. Od spadających sufitów ucierpiały również posadzki.
Odbudowę zaczęto już w 1946 r. Poświęcenie świątyni miało miejsce w 1955 r. Oddano ją wiernym, lecz prace modernizacyjne trwały nadal. Kolejną ciekawostką jest to, że na dachach świątyni położono około 200 000 dachówek na około 8000 m2 powierzchni dachów.
W 1965 r. papież Paweł VI podniósł kościół Mariacki do godności bazyliki mniejszej, która w 1987 r. staje się konkatedrą.
Świątynia zachowała wewnątrz i na zewnątrz gotycką architekturę. Zaliczamy ją do późnej odmiany gotyku ceglanego popularnego w XV w.
Bazylika Mariacka w Gdańsku – wchodzimy do wnętrza
Po wejściu do środka rzucają się w oczy: ogrom wnętrza świątyni oraz jej sieciowe, gwiaździste, kryształowe sklepienia. Przedstawiamy kilka wartości, które świadczą o wielkości obiektu: objętość to 155 tys. m3, powierzchnia – 5000 m2, długość – 105 m, szerokość nawy głównej – 41 m, szerokość transeptu to około 66 m, wysokość sklepień – 27-29 m. Prawda, że ogromna świątynia?
Kiedy spoglądamy w dół zauważamy kilkaset płyt nagrobnych na posadzce. Okazuje się, że do początku XIX w. pochowano w świątyni około 6 tys. zmarłych.
W kościele znajduje się wiele cennych zabytków z okresu średniowiecza, Są to malowidła oraz rzeźby rozmieszczone w całej bazylice. Warto, więc pospacerować po świątyni i poszukać ciekawych wytworów dawnej kultury.
Jednym ze starszych miejsc w bazylice jest ołtarz główny „Koronacji Marii” datowany na lata 1511-17. Część ołtarza na przestrzeni wieków zaginęła lub została zniszczona. Te elementy jednak bardzo dokładnie zrekonstruowano. Możemy, więc powiedzieć, że oglądamy go w takiej wersji, jak wyglądał pierwotnie.
W centralnej części ołtarza widzimy nienaturalnie wielkie postacie Chrystusa, Marii i Boga Ojca. Anioły trzymają koronę nad głową Marii. Pozostałe miejsca na skrzydłach wypełnione są również rzeźbionymi scenami przedstawiającymi sceny z życia świętej rodziny, ale nie tylko jej.
Kiedy spoglądamy w górę przed głównym ołtarzem zauważamy Grupę Ukrzyżowania na belce tęczowej. Została ona ufundowana w 1517 r. a znajdują się na niej: krucyfiks o wysokości 4,5 m, Matka Boska Bolesna 3,5 m i św. Jan Ewangelista 3,6 m.
Bazylika Mariacka w Gdańsku – zegar astronomiczny
Kolejny unikatowy zabytek w kościele Mariackim to zegar astronomiczny. Wykonany w latach 1464-70 jest najcenniejszym tego typu wytworem ludzkim w Europie. Ma ponad 14 m wysokości i w XV w. był największy na świecie. Podobno, co cztery lata następuje dzień, w którym dotknięcie zegara gwarantuje nieustające szczęście. To oczywiście jedna z wielu legend na temat bazyliki.
Dzieło ma 3 kondygnacje: kalendarium, planetarium i teatr figur oraz 6 niezależnych mechanizmów.
Jedna z opowieści głosi, że władze Lubeki poprosiły mistrza Hansa Duringera z Torunia o wykonanie podobnego zegara. Ten został jednak oślepiony przez gdańskich rajców na rozkaz burmistrza. Kiedy zegar się popsuł poproszono ślepca o naprawę. Ten miał młotem zniszczyć mechanizm zegara i spaść z przekleństwem na podłogę ginąc na miejscu.
Bazylika Mariacka w Gdańsku – zabytki nowożytne
Zabytki nowożytne pochodzą z okresu reformacji (Marcin Luter i Jan Kalwin).
Dawna ambona rokokowa z 1762 r. uległa zniszczeniu w 1945 r. Obecna wykonana w latach 1616-17 została przeniesiona z kościoła św. Jana. Pokryta jest olejnymi obrazami i bogato rzeźbiona.
Od razu po wejściu do świątyni natrafiamy na baptysterium z chrzcielnicą, które zostało wykonane w 1557 r. Pierwotne miejsce chrztów zachowało się częściowo. Obecnie obserwowana misa została przeniesiona z kościoła św. Jana a wykonano ją w 1682 r.
Wczesnobarokowe organy wykonane w 1629 r. również przeniesiono ze świątyni św. Jana. Wcześniejsze uległy zniszczeniu w 1945 r. Wielka szkoda, bo pochodziły z lat 1586 i potem 1760. Instrument ma 46 głosów i mechanizm wzorowany na dawnych organach.
Można by tak jeszcze długo opowiadać o wystroju wnętrza kościoła Mariackiego, ale zostawimy to Wam do osobistego obejrzenia. Dodajmy tylko, że w roku 2019 został tu pochowany zamordowany Prezydent Gdańska Piotr Adamowicz.
My kierujemy się do góry, aby zdobyć wieżę, na której usytuowany jest punkt widokowy (około 82 m do kalenicy a taras widokowy niewiele niżej).
Wieża dzwonna w kościele Mariackim
Po atrakcjach w trakcie zwiedzania jednego z największych kościołów ceglanych na świecie, kierujemy się na jego wieżę. To właśnie na jej szczycie znajduje się punkt widokowy. Do pokonania mamy ponad 400 schodów. Początkowo wspinaczka odbywa wąskim krętym przejściem poprowadzonym w murach, które mają do 2 m grubości. Pierwszą atrakcją, przy której przystajemy jest widok stropu świątyni widziany od góry. Możemy trochę odpocząć przed drugim etapem zdobywania szczytu.
Dalsza część wędrówki prowadzi już schodami umieszczonymi przy ścianach szerokiej w tym miejscu wieży.
Kolejny przystanek robimy przy dwóch wielkich dzwonach kościelnych. Większy to Gratia Dei o wadze 7850 kg, a mniejszy Ave Maria waży tylko 2600 kg.
Ciekawostką jest to, że serce większego z dzwonów o wadze 200 kg niedawno się oderwało (2006r.). Na szczęście siatka zabezpieczająca uchroniła kościół przed tragedią. Wcześniej na wieży zamontowane były też inne dzwony.
Po wejściu na szczyt zachwycamy się panoramą miasta. Wzrokiem sięgamy również poza jego granice widząc przy dobrej widoczności np.: Hel, Zatokę Gdańską, Sopot, Gdynię, Kaszuby, Rafinerię Gdańską, Port Północny itd.
Wieża z racji swej wysokości widoczna jest z wielu miejsc i przyciąga uwagę turystów. Zachęcamy do zobaczenia jej np. z Koła Widokowego AmberSky.
O świątyni krąży wiele legend i opowieści. Warto się z nimi zapoznać np. przy zegarze astronomicznym lub na punkcie widokowym oraz w innych miejscach.
Z tego tytułu polecamy Bazylikę Mariacką bardzo gorąco do zwiedzania dla osób odwiedzających Główne Miasto lub jego okolicę. Zapraszamy też do wspólnej wędrówki na blogu www.myzwiedzamy.pl
