T&L Wędrujemy po województwie lubelskim i trafiamy do miejscowości gdzie znajduje się pałac Zamoyskich w Kozłówce. Wcześniej opisaliśmy już Zamość, którego założycielem był Jan Zamoyski. Bardzo nam się spodobało, więc podążamy dalej szlakiem tego znamienitego rodu.
Pałac Zamoyskich w Kozłówce – brama wjazdowa
Na teren zespołu pałacowo-parkowego, który w roku 2007 został wpisany na listę Pomników Historii wchodzimy przez neobarokową bramę z lat osiemdziesiątych XIX w. Już samo wejście wskazuje na właściciela pałacu, w którym obecnie znajduje się Muzeum Zamoyskich w Kozłówce. W zwieńczeniu odnaleźliśmy herb Zamoyskich – Jelita oraz napis „To mniey boli”.
Istnieje legenda dotycząca pochodzenia herbu Jelita. Wracamy do bitwy pod Płowcami z roku 1331. Po walce król Władysław Łokietek objeżdża pobitewne pole i znajduje rannego Floriana Szarego. Ten rękami podtrzymuje jelita wydostające się z brzucha po jego ranieniu przez trzy kopie. Król zawołał „Cóż za straszne męki cierpi ten rycerz”. Ten odpowiedział „To mniey boli niż rany zadane ojczyźnie”. Florian Szary był protoplastą rodu Zamoyskich, których herbem stały się trzy skrzyżowane włócznie – Jelita. Zawołaniem rodu pozostało „To mniey boli”, co widzimy na bramie wchodząc na teren parku oraz muzeum.
Pałac Zamoyskich w Kozłówce – historia
Pałac zbudowano w latach 1736-42 na zamówienie wojewody chełmińskiego Michała Bielińskiego. Włoski architekt Józef II Fontana zrealizował tu barokowy schemat „między dziedzińcem a ogrodem”.
W latach 1799-1944 pałac należy do rodu Zamoyskich, lecz okres świetności przypada na czasy Konstantego Zamoyskiego, który miał tu swą stałą siedzibę. Po gruntownej przebudowie obiekt stał się jednym z najokazalszych w Królestwie Kongresowym. Od frontu powstał wsparty na arkadach portal kolumnowy.
Od strony ogrodu istniał zniszczony po II wojnie światowej taras ze schodami prowadzącymi do parku.
Po bokach pałacu umieszczone są dwie wysokie wieże, które dodają budowli uroku. Nie jest to jedyna ich funkcja. Mieszczą się w nich wielkie pojemniki na wodę, które doprowadzają wodę do łazienek znajdujących się na parterze oraz piętrze.
Wnętrza wyposażono w nowy wystrój w stylu regencji i rokoko. Znalazły się w nich kopie starych mebli i obrazów oraz wszystkie dekoracyjne przedmioty potrzebne do wygodnego życia. O tym opowiemy dokładniej po wejściu do pałacu.
W roku 1903 car Mikołaj II ustanowił ordynację kozłowiecką. Oznacza to, że dobra nie podlegają podziałowi i są dziedziczone przez najstarszego syna.
Ciekawostką jest to, że w pałacowych ogrodach w roku 1928 odbywało się zgrupowanie kadry gimnastycznej, która przygotowywała się do igrzysk w Amsterdamie. Obóz szkoleniowy zorganizował prezes Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, którym był ówczesny właściciel Adam Michał Zamoyski.
Losy pałacu w Kozłówce podczas wojny i po niej
W lipcu 1944 r. hr. Zamoyska w obawie przed nadchodzącym frontem wywozi do Warszawy część pamiątek i wyposażenia. Wszystko to zostaje całkowicie zniszczone w czasie powstania warszawskiego. Nieco później Kozłówkę zajmuje Armia Czerwona a stacjonujący tu oficer osobiście pilnuje, aby pozostałe w pałacu zbiory oraz wyposażenie nie zostały zniszczone.
Od listopada 1944 r. obiekt jest własnością państwa a od 1979 r. mieści się tu muzeum. Od 1992 r. jest to Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.
W roku 2004 nakręcono tu amerykańsko-brytyjski film wojenny „Aryjska para”
Pałac Zamoyskich w Kozłówce – park
Zanim weszliśmy do wnętrz pałacowych odbyliśmy spacer po parku. Ten powstał już w XVIII w. za czasów pierwszego właściciela Michała Bielińskiego. Panowała wówczas moda na barokowe ogrody z Francji.
Park podlegał kilku przebudowom i zmieniał swój wygląd. Np. na przełomie XIX i XX w. postawiona została neobarokowa brama wjazdowa. W tym czasie też zbudowano fontannę. Jej zdobienia były wzorowane na tych, które znajdowały się w Wersalu.
Kolejnym ważnym miejscem w parku jest pomnik poświęcony żołnierzom Napoleona, którzy brali udział w inwazji na Imperium Rosyjskie w 1812 r. Postawiony w 1930 r. na życzenie zawarte w testamencie Marii Zamoyskiej, czyli drugiej ordynatowej w Kozłówce.
Po wojnie piękny park uległ zniszczeniu. Powstały w tym miejscu ogródki działkowe i pasły się krowy. Aż dziwne, że ponownie wygląda tak wspaniale jak podczas naszej wizyty. Stało się tak dzięki pracom podjętym w 1960 r. To wtedy zapadła decyzja, aby odtworzyć park w najstarszej jego wersji z zachowaniem elementów neobarokowych. Przyznajemy, że udało się to znakomicie.
Warto dodać, że przed pałacem na dziedzińcu również znajdują się ozdobne rabaty i ścieżki, które dodają uroku pałacowemu frontowi.
Ważnym miejscem w parku w pobliżu kaplicy pałacowej jest brzozowy krzyż stający na grobie Marii z Potockich Zamoyskiej, która chciała być w tym miejscu pochowana.
Skoro już opowiadamy i spacerujemy po parku to wypada wspomnieć, że został on wyróżniony złotymi medalami. Pierwszy został przyznany w 1987 r. za zasługi w ochronie i pielęgnacji zabytkowych założeń ogrodowych. Drugi natomiast za utrzymanie i pielęgnację założenia pałacowo-parkowego w Kozłówce w konkursie „Na najlepsze prace z zakresu ochrony zabytkowych założeń ogrodowych w 1999 roku”.
Pałac Zamoyskich w Kozłówce – pałacowe wnętrza
Przed głównym wejściem do pałacu spotykamy się z przewodnikiem i z niecierpliwością czekamy na to, co nas czeka we wnętrzach. Zwiedzaliśmy już wiele zamków i pałaców, lecz czytaliśmy, że Kozłówka to jedyne takie miejsce w Polsce i jedno z nielicznych w Europie, w którym zachował się autentyczny wystrój z przełomu XIX i XX w. Wiemy z pobytu w Zamościu, że ród Zamoyskich był bardzo zamożny, więc zapowiada się pasjonujące zwiedzanie.
W pałacu zachowały się neobarokowe i neoregencyjne plafony, piece z miśnieńskich kafli, dębowe parkiety, marmurowe kominki. Na ścianach podziwiamy niezwykłą kolekcję malarstwa, która przedstawia portrety rodzinne oraz kopie arcydzieł malarstwa europejskiego. Zachwycają nas stare meble, rzeźby, dywany, lustra, porcelanowe zastawy oraz inne eksponaty. Jesteśmy pod wrażeniem kolorytu barw oraz misterności ich dopasowania. Zaczynamy jednak od sieni gdzie znajduje się drzewo genealogiczne rodu Zamoyskich herbu Jelita.
Na piętro wchodzimy zachwycająco piękną klatką schodową. Tu zwracamy uwagę na zdobienia sufitowe oraz wiele obrazów wiszących na ścianach.
Pierwsza komnata na piętrze to gabinet hrabiego Konstantego Zamoyskiego.
Ciekawym eksponatem w tym pomieszczeniu jest instrument muzyczny (pianino) z pionowym układem strun.
Z gabinetu przechodzimy do sypialni hrabiego Konstantego Zamoyskiego. Łoże sprawia niesamowite wrażenie, a obrazy, meble, zasłony i zastawa dopełniają całokształtu.
Kolejne pomieszczenie to jedna z łazienek gdzie uwagę naszą przyciągnął piec kaflowy.
Byliśmy niedawno w pomieszczeniach hrabiego. Pora na wizytę w sypialni hrabiny. Jak w poprzednich pokojach ta również wykonana jest z wielkim przepychem.
Dalsze zwiedzanie wnętrz pałacowych
Przechodzimy do salonu czerwonego. W przypadku Kozłówki im dalej zwiedzamy tym ładniejsze pomieszczenia z piękniejszym i bogatszym wystrojem.
Odwiedzaliśmy salon czerwony to teraz przechodzimy do równie pięknego zwanego białym.
Byliśmy w pięknych salonach, wspaniałych sypialniach, ale czy w Kozłówce było miejsce przeznaczone do spożywania posiłków? Oczywiście, że tak, to jadalnia. W takim otoczeniu z pewnością wszystkie posiłki smakowały wyśmienicie.
Jesteśmy wyspani i najedzeni to wędrujemy do biblioteki na chwilę relaksu w krainie książek. Żeby zażyć w przerwach między czytaniem trochę ruchu można było kiedyś zagrać w bilard.
Zajrzeliśmy też do kredensu, czyli miejsca, w którym przechowywano zastawę stołową. Jej ilość oraz kunsztowne i misterne wykonanie z pewnością na każdym robi wielkie wrażenie.
Schodzimy ponownie na parter i zaglądamy na koniec pobytu w pałacu do pokoju myśliwskiego. To właśnie w tym miejscu zgromadzone są trofea z wypraw łowieckich nie tylko po Europie.
Żegnamy się ze wspaniałymi wnętrzami pałacowymi w Kozłówce, ale to jeszcze nie koniec atrakcji. Teraz zapraszamy do kaplicy pałacowej.
Pałac Zamoyskich w Kozłówce – kaplica
Wychodzimy z pałacu i podążamy ponownie do ogrodów pałacowych skąd wchodzimy do wybudowanej w latach 1903-09 kaplicy. Ta została wykonana na wzór z Wersalu. Z zewnątrz obiekt wygląda imponująco.
Wchodzimy do środka i zobaczymy, co tam nas zainteresuje.
Przede wszystkim po wejściu rzuca się w oczy wielkość obiektu. Z zewnątrz spodziewaliśmy się czegoś znacznie mniejszego. Druga rzecz to imponująca kolumnada oraz zdobiony sufit.
W prezbiterium mamy witraż ze sceną Zwiastowania oraz ołtarz zdobiony figurami z brązu.
Prospekt organowy z instrumentem wykonanym w 1907 r. otoczony jest pięknymi zdobieniami na ścianach oraz suficie.
Ładnie prezentuje się też kopia nagrobka Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej. Oryginał znajduje się we Florencji (kościół Santa Croce).
W okolicach kaplicy znajdujemy miejsce poświęcone postaci Księdza Prymasa Stefana Wyszyńskiego, który przebywał w Kozłówce w czasach okupacji.
Powozownia w Kozłówce
W powozowni z XVIII w. znajduje się ekspozycja poświęcona podróżom. Oglądamy tu historyczne pojazdy z przełomu XIX i XX w., uprzęże końskie, siodła i inne akcesoria związane z przemieszczaniem się. Nasza uwagę zwróciły też stare zabytkowe rowery.
Galeria Sztuki Socrealizmu
Ostatnim akcentem naszego pobytu w Kozłówce jest wizyta w pawilonie, w którym prezentowane są eksponaty, które rolę sztuki sprowadzają do roli narzędzia politycznego oraz propagandy.
Wspominamy o niej, dlatego, że otwarto ją w 1994 r., jako pierwszą w Polsce i Europie galerię z dziełami socrealizmu.
Po pobycie w tak pięknym miejscu jak pałac Zamoyskich w Kozłówce polecamy wszystkim odwiedzenie tego fantastycznego miejsca. Z całą pewnością będzie to kilka godzin spędzonych w pięknych plenerach oraz wnętrzach.
