T&L Wędrujemy dalej szlakiem zamków, które znajdują się w woj. pomorskim oraz warmińsko-mazurskim i trafiamy do miejscowości Sztum. Okazało się, że w tutejszej warowni istniała letnia rezydencja wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego, który miał swoją siedzibę w pobliskim Malborku.
Inne przykładowe zamki w okolicy to np.: Kwidzyn, Gniew, Przezmark, Bezławki opisaliśmy wcześniej na stronie www.myzwiedzamy.pl.
Sztum – położenie i historia
Miasto leży w województwie pomorskim nad dwoma jeziorami: Zajezierskim i Barlewickim. Kiedyś było tu jedno jezioro Białe. Do zamku można dojechać przemieszczając się drogą łączącą Malbork z Kwidzynem.
Sztum leży na terenach dawnej pruskiej Pomezanii. Krzyżacy pokonali Prusów, a ich wójtowie w Sztumie notowani są od 1333 r. Od połowy XIV w. rezydowali oni na wyspie jeziora, a krzyżacki zamek wójtowski pobudowano na niej w drugiej połowie XIV w.
Za czasów krzyżackich do Sztumu prowadziły dwie bramy Malborska i Kwidzyńska. Do tej pierwszej przez drewniany most nad j. Białym. Obie rozebrano w XIX w.
W trakcie wojny trzynastoletniej Polacy zdobyli miasto i zamek po długim oblężeniu, jednak po klęsce pod Chojnicami ponownie stracili go na rzecz Krzyżaków.
W 1457 r. nieopłacani najemnicy z Malborka sprzedali zamek Królestwu Polskiemu, a położony w pobliżu Sztum stał się ważną bazą krzyżacką. Miasto zostało spalone w 1461 r. przez Polaków, którym udało się podpłynąć łodziami pod mury obronne.
Sztum przechodzi pod panowanie króla polskiego na mocy postanowień II pokoju toruńskiego, który przydzielił je do Prus Królewskich. Miasto zaczyna się rozwijać i staje się siedzibą szlacheckich sądów, a od XVI w. miejscem sejmików lokalnej szlachty, które odbywały się w kościele św. Anny.
Do utraty znaczenia miasta przyczyniły się wojny szwedzkie, podczas których mocno zmniejszyła się ilość mieszkańców.
Sztum należał do Polski przez prawie 300 lat do czasu rozbiorów, kiedy to trafił do Królestwa Prus. W roku 1831 rozlokowani zostali w mieście oficerowie armii polskiej, którzy walczyli w powstaniu listopadowym.
W roku 1883 Sztum otrzymał połączenie kolejowe z Toruniem i Malborkiem. Wzrosła też liczba mieszkańców.
Dzieje Sztumu w wieku XX
Początek XX w. to dwa duże pożary kamienic położonych w rynku i budowa kompleksu koszarowego dla III Batalionu 152 Królewsko-Pruskiego Pułku Piechoty.
W 1920 r. przed mającym się odbyć plebiscytem, w którym miano zadecydować o przyszłości Powiśla odbył się uroczysty, patriotyczny koncert Feliksa Nowowiejskiego. Postać tę znamy już z opisu Barczewa i olsztyńskiej katedry. W uroczystości tej wzięli również udział m.in.: Stefan Żeromski i Jan Kasprowicz.
W 1934 r. władze hitlerowskie otworzyły tu elitarną „kuźnię kadr” – Narodowo-Polityczny Instytut Wychowawczy. Ponieważ Sztum był silnym ośrodkiem polskości w okresie II wojny światowej miały tu miejsce wysiedlenia, aresztowania, a wielu działaczy zamordowano w obozach koncentracyjnych.
W 1945 r. na te tereny wkroczyła Armia Czerwona i duża część miasta została spalona (30%). Miasto przejmują władze polskie, lecz brak jest energii i wody oraz połączenia kolejowego (czerwonoarmiści rozebrali tory). W 2002 r. wydzielono obecny powiat sztumski.
Sztum – zwiedzanie XIV wiecznego zamku krzyżackiego
Zamek zbudowali Krzyżacy w stylu gotyckim w drugiej połowie XIV w. Pełnił on funkcję siedziby wójta zakonnego i był rezydencją wielkiego mistrza. Gościł on gości zakonu.
Mieszkali tu również i z tego miejsca pełnili swe obowiązki polscy starostowie.
Zamek jest od roku 2017 oddziałem Muzeum Zamkowego w Malborku. Udajemy się, więc na zwiedzanie obiektu leżącego między dwoma jeziorami.
Żeby dostać się do zamku musimy przejść przez most przerzucony nad suchą obecnie fosą i minąć bramę prowadzącą na dziedziniec.
Z mostu spoglądamy w lewo. Prezentuje się nam widok na mury okalające zamek. Te mają około trzech metrów wysokości, ale w niektórych miejscach są znacznie wyższe. Mury kończą się na wieży, która kiedyś była więzieniem.
Dziedziniec zamkowy jest dosyć duży. Z mapki dowiadujemy się, jakie funkcje pełniły poszczególne obiekty i co kiedyś się tu znajdowało.
Zobaczyliśmy m.in.: zachodnią bramę, most i wieżę, skrzydło południowe, dom wielkich mistrzów, wozownię, studnię, budynek sądu z XIX w., przypuszczalne miejsce, w którym znajdowało się gdanisko oraz zwierzyniec wielkich mistrzów.
Z dziedzińca spoglądamy w stronę miasta i zwracamy uwagę na wieże dwóch kościołów.
Są to: kościół poewangelicki z 1818 r.
oraz kościół parafialny św. Anny zbudowany po wojnie trzynastoletniej i przebudowany na początku XX w.
Z dziedzińca wchodzimy do południowego skrzydła, w którym znajduje się muzeum. Jest to najstarsze i najważniejsze miejsce zamku, ponieważ to właśnie tu rządy sprawował wójt krzyżacki. W tym miejscu była również kaplica.
Wchodzimy do muzeum
Muzeum podzielone zostało na dwie części. Na parterze umieszczono tablice edukacyjne opowiadające o historii zakonu na Pomorzu oraz o dawniej żyjących na tym terenie ludach.
W muzeum możemy również zobaczyć jak zamek prezentował się za czasów swej świetności.
Druga część muzeum na piętrze przedstawia ubiory, które nosiło się w dawnych czasach.
Podziwiamy strój Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego.
Porównujemy go z ubiorem Króla Polski.
W muzeum znajdują się również eksponaty prezentujące zbroje, broń oraz monety.
Ruszamy suchą fosą i przygotowanymi ścieżkami, aby obejść zamek i spojrzeć na mury z nieco innej perspektywy.
W tym miejscu kończymy naszą podróż. Zapraszamy na kolejne wspólne wycieczki.
