T&L Szukamy atrakcji w woj. dolnośląskim i trafiamy do głównego miasta aglomeracji wałbrzyskiej gdzie jedną z ciekawostek jest Stara Kopalnia w Wałbrzychu. Obecne Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia zlokalizowane jest na terenie zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego „Julia”. Od roku 2015 znajduje się na liście Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.
Samochód zostawiamy na obszernym parkingu skąd udajemy się do kas po bilety (my kupujemy te, które umożliwiają wejście do trzech atrakcji Wałbrzycha). Ponieważ kopalnię zwiedza się tylko z przewodnikiem musimy poczekać na swoją kolej. I tu ciekawostka. Po obiekcie oprowadzają byli górnicy, którzy doskonale znają swoje miejsce pracy. Podczas wędrówki przemycają wiele ciekawych opowieści o tym miejscu. Skoro tak to właśnie od jej historii zaczynamy naszą opowieść.
Stara Kopalnia w Wałbrzychu – historia
Od kiedy zdecydowaliśmy się na zwiedzenie kopalni zastanawialiśmy się nad tym, dlaczego tak się nazywa. Czyżby wszystkie, jakie widzieliśmy wcześniej były nowe? Okazało się, że na terenie obecnej dzielnicy mieszkaniowej Biały Kamień już w XVI wieku było wiele niedużych kopalń węgla. Było to mało opłacalne.
Kolejną ciekawostką jest to, że Dolnośląskie Zagłębie Węglowe jest najstarszym obszarem gdzie wydobywano węgiel kamienny na terenie obecnej Polski.
W roku 1770 w Złotym Stoku zarejestrowano gwarectwo (kopalnię) „Fuchs” (lis), która połączyła wiele mniejszych. Taka nazwa związana była z położeniem kopalni na Lisim Wzgórzu. W kolejnych latach do gwarectwa „Fuchs” dołączane są kolejne mniejsze kopalnie.
Początkowo węgiel wydobywano metodą odkrywkową. Następnie schodzono do głębszych pokładów przy pomocy dukli. Były to pionowe wyrobiska o średnicy 1m i głębokości do 10 m. Kiedy górnik dotarł do pokładu węgla wybierał go wokół siebie a urobek wyciągano w kuble podwieszonym na konopnej linie. Następnie zaczęto sięgać do jeszcze głębiej położonych złóż, do których dostawano się szybami. Ich głębokość wynosiła do kilkudziesięciu metrów.
Stara Kopalnia w Wałbrzychu – historia od XVIII w.
Od XVIII w. zaczęto wykorzystywać model kopalni sztolniowej. Jedną z najsłynniejszych była „Lisia Sztolnia”, którą rozpoczęto drążyć w roku 1791 a oddano do użytku trzy lata później. I tu kolejna ciekawostka. Sztolnia ta jest unikatem zabytkowym na skalę światową. Wyróżniała się tym, że wydobyty węgiel transportowano na powierzchnię łodziami. W 1961 r. wpisano ją do rejestru zabytków, jako jedyną spławną sztolnię w Europie. Obecnie zabytek nie jest udostępniony do ruchu turystycznego.
Od XIX w. w sztolniach zaczyna brakować węgla, więc zrealizowano projekt kopalni głębinowej. Wcześniej do wdrożenia takiej metody wydobycia brakowało możliwości technicznych. W 1867 r. zaczął pracę szyb „Julia”, którego głębokość sięgnęła 611 m.
Kopalnia trafiła pod polski zarząd w 1945 r. Wtedy nadano jej nazwę „Julia”. Ostatni wóz z węglem wyjechał z niej 20.09.1996 r. i wtedy oficjalnie zakończyła działalność.
Powstanie muzeum na terenie kopalni. Czego możemy się spodziewać?
Ciekawostką jest to, że o powstaniu muzeum na terenie Kopalni Węgla Kamiennego „Julia” pomyślano jeszcze w czasie jej funkcjonowania, bo w roku 1994. Powstało wówczas Muzeum Przemysłu i Techniki. Funkcjonuje ono w obecnym kształcie od 2014 r.
Największa wałbrzyska kopalnia została przygotowana do zwiedzania. Na terenie 4,5 ha znaleźliśmy zabytkowe budynki pochodzące z lat 1867 – 1924. Takich obiektów, które w roku 2004 zostały wpisane do rejestru zabytków woj. dolnośląskiego jest 14. Do ciekawszych elementów kopalnianego krajobrazu zaliczyliśmy basztowe wieże wyciągowe dwóch szybów wykonane w stylu klasyczno-renesansowym.
Oprócz budynków historycznych na terenie kopalni znajduje się nowoczesny kompleks, na który składają się np.: baza noclegowa, galerie, pomieszczenia gastronomiczne itd. My postanowiliśmy posilić się w kawiarni, która w wystroju ma dekoracje związane z kopalnią.
W kompleksie Starej Kopalni znajduje się kilka ciekawych miejsc, do których z pewnością warto zajrzeć. Są to:
– SOWA – Strefa Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności
Na ponad 500 m2 znajdujemy około 20 stanowisk, na których wykonujemy doświadczenia i majsterkujemy. Pomagają one w odkrywaniu, logicznym myśleniu oraz samodzielnym rozwiązywaniu zagadek.
– Centrum Ceramiki Unikatowej
W tym miejscu uczestniczymy w warsztatach ceramiczno-garncarskich.
– Galeria Sztuki Współczesnej
Oglądamy tu wystawy malarstwa, fotografii, rysunku i grafiki. Często są to ekspozycje na poziomie lokalnym, ogólnopolskim a nawet międzynarodowym.
O wyjątkowości tego muzeum mogą świadczyć otrzymywane nagrody i wyróżnienia.
– W 2015 r. Centrum Nauki i Sztuki „Stara Kopalnia” zostało wpisane na listę Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.
– W tym samym roku kopalnię wyróżniono tytułem „Zabytek zadbany”
– W 2022 r. Centrum Nauki i Sztuki „Stara Kopalnia” w Wałbrzychu została jednym z Najlepszych Produktów Turystycznych Polski 2022. Certyfikat nadaje Polska Organizacja Turystyczna rekomendując obiekty turystom z Polski i z zagranicy.
Stara Kopalnia w Wałbrzychu – zwiedzanie
Nadeszła pora na spotkanie z przewodnikiem. Ruszamy, więc aby zapoznać się z Muzeum Przemysłu i Techniki. Poznaliśmy historię węgla, górnictwa i górników, którzy wykonują skrajnie niebezpieczną pracę. Zaznaczmy, że w latach 1945-1998 pod ziemią w Zagłębiu Wałbrzyskim zginęło 1031 górników. Zobaczyliśmy maszyny górnicze, pamiątki itp. Zeszliśmy też pod ziemię, ale po kolei.
Początkowo poruszamy się po części naziemnej gdzie oglądamy m.in. przedmioty z zakresu górniczego ratownictwa. Podziwiamy też mundury galowe zakładane np. na święto górnicze Barbórka i inne uroczystości.
Górnicy w tych odświętnych ubraniach faktycznie robią duże wrażenie szczególnie na kobietach.
Okazało się, że stopień górniczego zaawansowania możemy odczytać po zakładanych nakryciach głowy. O tym wcześniej nie wiedzieliśmy.
Weszliśmy też do dyspozytorni. Okazuje się, że praca w tym miejscu jest bardzo odpowiedzialna i wymaga wielkiej wiedzy oraz koncentracji. Odpowiadamy przecież za życie i zdrowie swoich kolegów pracujących na dole.
Idziemy dalej i trafiamy do miejsca, w którym znajdują się windy zwożące pracowników pod ziemię. Już samo wejście do tych klatek musi być ekscytujące dla osób niezwiązanych z tą dziedziną gospodarki.
W kolejnym pomieszczeniu mamy dwie elektryczne maszyny wyciągowe z przetwornicami prądu zmiennego na stały. Pracowały w kopalni od 1911 r. aż do jej zamknięcia.
Zanim weszliśmy do podziemnej trasy turystycznej oglądamy jeszcze maszyny górnicze oraz zabytkowe elementy potrzebne do kopania węgla. Znajdują się one na wystawie plenerowej wokół budynków.
Wchodzimy do części podziemnej kopalni gdzie zapoznajemy się z potrzebnymi do pracy narzędziami i urządzeniami.
Mamy też możliwość zobaczenia w jak ciężkich warunkach musieli pracować górnicy znajdujący się bezpośrednio przy wydobyciu węgla.
Ponownie na powierzchni i podsumowanie pobytu w kopalni
Byliśmy pod ziemią pora, więc wspiąć się trochę wyżej. Tak zawsze robimy, jeśli jest taka możliwość. Docieramy na 25 – metrową wieżę z punktem widokowym, którą zbudowano w 2014 r.
To z tej platformy możemy oglądać wszystkie zabudowania na terenie kopalni oraz fragment wystawy plenerowej, o której już wspominaliśmy. Widać stąd również okoliczne górskie pasma.
Na koniec jeszcze jedna ciekawostka. Pod Wałbrzychem znajduje się około 250 km tuneli. Zastanawiacie się pewnie jak wielkie zanieczyszczenia i zniszczenia przyrody musiała poczynić taka działalność. Otóż mamy miłą niespodziankę. Po zakończeniu wydobycia tereny zielone zajmują około 1/3 miasta. Składają się na to dwa parki krajobrazowe w tym Książański z rezerwatem przyrody Przełomy pod Książem.
Wałbrzych znalazł się na 8 miejscu wśród najbardziej zielonych miast w kraju a przeanalizowano sytuację w 66 największych miastach w Polsce.
Zachęcamy do odwiedzenia Wałbrzycha, ponieważ ze Starą Kopalnią, Muzeum Porcelany, Palmiarnią, Zamkiem Książ, Zamkiem Stary Książ oraz innymi okolicznymi atrakcjami woj. dolnośląskiego stanowi nieprzebrane możliwości dla turystów lubiących sztukę, historię, technikę oraz przyrodę. Zapraszamy do wspólnego zwiedzania na blogu www.myzwiedzamy.pl.
